'मोडिफाइड' मोटरसाइकलमाथि ट्राफिकको 'एक्सन', ध्वनी प्रदुषण नियन्त्रणमा विशेष अभियान

कृष्णबहादुर तामाङ

काठमाडौं । काठमाडौं उपत्यकामा दिनदिनै बढ्दै गएको ध्वनि प्रदूषण नियन्त्रणको अभूतपूर्व अभियान—२०० मोटरसाइकल नियन्त्रणसँगै ट्राफिक प्रहरीको जनतामैत्री नेतृत्वको नयाँ परिचय । काठमाडौं उपत्यकाको व्यस्त सडकहरूमा गुन्जिने मोटरसाइकलको चर्को आवाज आज पहिलोपटक मौन बनेको छ ।

आज मिति २०८२ साल असोज ३० गते, उपत्यकाका विभिन्न स्थानहरूमा गरिएको विशेष चेकिङ अभियानमा ट्राफिक प्रहरीले ठुलो आवाज निकाल्ने २०० वटा मोटरसाइकल नियन्त्रणमा लिएपछि ध्वनि प्रदूषण विरुद्धको संघर्षले नयाँ अध्याय सुरुवात गरेको छ । यो कुनै सामान्य प्रशासनिक कार्य होइन । यो जनस्वास्थ्य र शहरी जीवनको शान्ति पुनःस्थापना गर्ने सांस्कृतिक परिवर्तन हो ।

ट्राफिक प्रहरीको संवेदनशील नेतृत्व

यस ऐतिहासिक कदमको अग्रभागमा दृढतापूर्वक उभिनुभएको छ काठमाडौँ उपत्यका ट्राफिक प्रहरी कार्यालयका प्रमुख, प्रहरी वरिष्ठ उपरीक्षक (एसएसपी) नवराज अधिकारी । उनको नेतृत्व प्रशासनिक दक्षतासँगै जनउत्तरदायित्व र सामाजिक चेतनाको उत्कृष्ट उदाहरण बनेको छ । सहरको हल्ला र हडबडीबीच शान्तिको सास फेराउन कठिन भइरहेको बेला उनको यो कदमले नागरिकलाई सम्झाएको छ कि सडक नियम सवारीसाधनका लागि मात्र होइन, नागरिकको स्वास्थ्य र मर्यादित जीवनका लागि हो ।

एसएसपी नवराज अधिकारीले आफ्नो शान्त र दृढ आवाजमा सन्देश दिए- “ठुलो आवाज निकाली सवारी चलाउँदा ध्वनि प्रदूषण हुनुका साथै मानव स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पर्छ । त्यसैले सबैलाई अनुरोध छ यस्तो सवारी नचलाऔं, शहरलाई शान्त बनाऔं ।”

उहाँको यो भनाइ सामान्य औपचारिकता होइन । यो प्रहरी सेवाभित्रको जिम्मेवारी बोध र मानवकेन्द्रित सोचको गहिरो प्रतीक हो । यसले कानूनलाई भय होइन, विश्वासको माध्यमका रूपमा स्थापित गरेको छ र प्रहरी र नागरिकबीच सहकार्य, अनुशासन र सम्मानको नयाँ अध्याय सुरु गरेको छ ।

२०० मोटरसाइकल नियन्त्रण — जनचेतनाको अभियान

ट्राफिक प्रहरीले उपत्यकाका व्यस्त सडक र चोकहरू  मित्रनगर, बबरमहल, गौशाला, नयाँबानेश्वर, महाराजगञ्ज र बल्खुमा एकसाथ सञ्चालन गरेको विशेष चेकिङ अभियानले सम्पूर्ण सहरमा सन्देश फैलाएको छ । ट्राफिक प्रहरीको संयमित कार्यशैली र सूक्ष्म योजना मार्फत २०० वटा मोटरसाइकल नियन्त्रणमा लिएपछि काठमाडौँको हावा पहिलोपटक केही सहज भएको अनुभूति नागरिकले गरेका छन् । यो अभियान केवल सवारी नियन्त्रण होइन, नागरिकको जीवनस्तरमा सुधार र सुरक्षाको समग्र दृष्टिकोण हो ।

नियन्त्रणमा लिइएका ती सवारी साधनहरूले विगतमा कानको जाली फुट्ने गरी चर्को आवाज निकाल्दै शहरका गल्लीहरूलाई आतंकित बनाइरहेका थिए । विद्यालयका बालबालिका अध्ययनमा तर्सिँदै थिए, वृद्धवृद्धा निद्राविहीन बस्थे, बिरामी र गर्भवती महिलाहरू तनाव र बेचैनीमा थिए । यस्तो अवस्थाले राजधानीको सभ्यताको आत्मा नै ओइलाएको थियो । प्रहरीको यो निर्णायक हस्तक्षेपले शहरी जीवनलाई पुनः शान्ति र सन्तुलनको बाटोमा फर्काएको छ ।

अब चर्को आवाज निकाल्ने प्रवृत्तिलाई व्यक्तिगत ‘राइडिङ स्टाइल’ होइन, समाजमाथिको अमानवीय अत्याचारका रूपमा हेरिएको छ । ट्राफिक प्रहरीको चेतावनी स्पष्ट छ सडकमा गतिसँगै मर्यादाको नियममा पनि चल्नुपर्छ । उपत्यकाको आकाशमा अब धुलो र ध्वनिको सट्टा अनुशासनको घण्टी बज्न थालेको छ, जसले काठमाडौँलाई पुनः बाँच्ने जस्तो बनाएको छ ।

कानुनी कारबाही र सन्देश

ट्राफिक प्रहरीले स्पष्ट रूपमा जनाएको छ कि नियन्त्रणमा लिइएका सबै मोटरसाइकललाई यातायात व्यवस्था ऐन २०४९ बमोजिम कारबाही गरिनेछ । कानून अब कागजमा लेखिएको वाक्य होइन, सडकमा लागू भएको जीवन्त शक्ति बनेको छ । यो कार्यले नियमको अर्थलाई दण्ड होइन, अनुशासन र सामूहिक हितको रक्षा गर्ने साधनका रूपमा स्थापित गरेको छ ।

यस दृढ र न्यायोचित कदमले सवारी चालकहरूमा चेतना र उत्तरदायित्वको नयाँ भावना जगाएको छ । सडक अब लापरवाहीको स्थान होइन, सभ्यताको मापदण्ड बन्ने दिशामा अग्रसर भएको छ । यो अभियानले शहरलाई सुरक्षित, सन्तुलित र मर्यादित बनाउने यात्राको सुरुवात गराएको छ, जसको केन्द्रमा ट्राफिक प्रहरीको इमानदार प्रतिबद्धता रहेको छ ।

नागरिकको समर्थन, ट्राफिक प्रहरीले जितेको विश्वास

सामाजिक सञ्जालदेखि बजारका चोकचोक र गल्ली गल्लीसम्म आजको मुख्य चर्चा यही बनेको छ । ट्राफिक प्रहरीले आज वास्तवमै उत्कृष्ट काम गरेको देखियो । सामान्य नागरिक, अभिभावक, व्यवसायी र विद्यार्थीहरूसमेतले एसएसपी नवराज अधिकारी र उहाँको टोलीको प्रशंसा गर्दै सहरमा आएको परिवर्तनको अनुभव बाँडिरहेका छन् ।

एक सर्वसाधारणको भनाइले नै जनभावना स्पष्ट झल्काउँछ । “अब विद्यालय नजिक ठुलो आवाज बजाउने मोटरसाइकल नदेख्दा राहत महसुस भइरहेको छ । यस्तो काम निरन्तर हुनुपर्छ ।” यो भावना प्रशंसा मात्र होइन, ट्राफिक प्रहरीमाथिको विश्वास र शान्त वातावरणप्रतिको सामूहिक चाहनाको प्रतिफल हो ।

काठमाडौँ महानगर र उपत्यका भित्र कार्यरत चिकित्सकहरूले पनि यस अभियानलाई जनस्वास्थ्यको दृष्टिले ऐतिहासिक कदमको रूपमा मूल्याङ्कन गरेका छन् । ध्वनि प्रदूषणका कारण मानसिक तनाव, उच्च रक्तचाप, निद्रामा असन्तुलन र कानको क्षति जस्ता समस्या घट्ने अपेक्षा गरिएको छ । यो कारबाहीले ट्राफिक सुरक्षासँगै जनस्वास्थ्य र सामूहिक मानसिक सन्तुलनको संरक्षणमा उल्लेखनीय योगदान पुर्‍याएको छ ।

ट्राफिक प्रहरीको आत्मबल र नैतिक ऊर्जा

यस अभियानमा संलग्न प्रत्येक ट्राफिक प्रहरी प्रशंसाको पात्र बनेका छन् । घाम, धुलो, धूप र भीडभाडको वातावरणमा पनि उनीहरूले अदम्य साहस, धैर्य र कर्तव्यनिष्ठाको उदाहरण प्रस्तुत गरेका छन् । ध्वनि प्रदूषणविरुद्धको यो संघर्षले उनीहरूको पेशागत समर्पण मात्र होइन, शहरको स्वास्थ्य र नागरिक सुखप्रतिको संवेदनशीलता पनि उजागर गरेको छ । उनीहरू सडकमा उभिएका प्रहरी होइनन्, शान्त वातावरणका संरक्षक हुन् ।

उनीहरूको वर्दी अब नियमको पहरेदारको पहिचानमा सीमित छैन । त्यो अनुशासन, शान्ति र जिम्मेवारीको प्रतीक बनिसकेको छ । सहरमा फुक्ने हावाको स्वच्छता र नागरिकको मुस्कानमा उनीहरूको परिश्रम झल्किन्छ । यस्तो समर्पणले प्रहरी सेवाको गरिमा उच्च बनाएको छ र काठमाडौँ उपत्यकालाई सुगन्धित शान्तिको अनुभूति दिलाएको छ ।

नेपाल सरकार र गृह मन्त्रालयको जिम्मेवारी

यो अभियानले गृह मन्त्रालय र नेपाल सरकारलाई महत्वपूर्ण प्रश्न उठाउन बाध्य बनाएको छ । के यस्ता अधिकारीहरूलाई कर्तव्य पालनको सीमित भूमिकामा मात्र हेर्न सकिन्छ ? ट्राफिक व्यवस्थापनको सामान्य दायित्वभन्दा बढी जिम्मेवारी सम्हालेका अधिकारीहरूको कार्यक्षमता र नेतृत्व क्षमताको मूल्याङ्कन गर्ने समय आएको छ ।

एसएसपी नवराज अधिकारीजस्ता दृढ, दूरदर्शी र जनमुखी प्रहरी अधिकारीहरूले देखाएको समर्पण शहरको सुरक्षा र शान्ति कायम राख्न मात्र होइन, नागरिक जीवनको गुणस्तर सुधार्न प्रत्यक्ष योगदान दिएको छ । उनको नेतृत्वमा भएको यो अभियानले नियम लागू गर्नुपर्छ भन्ने अवधारणालाई परिमार्जित गर्दै, सभ्य शहर, स्वस्थ जीवन र अनुशासित समाज निर्माणको प्रत्यक्ष उदाहरण प्रस्तुत गरेको छ ।

नेपाल सरकारले यस्ता प्रेरणादायी नेतृत्वलाई प्रोत्साहन गर्ने स्पष्ट नीति बनाउनु आवश्यक छ । यसले प्रहरीले देखाएको उत्कृष्टता र कर्तव्यपरायणतालाई पुरस्कृत गर्ने अवसर सिर्जना गर्नेछ र भविष्यमा थप प्रभावकारी अभियानहरू संचालन हुने वातावरण तयार पार्नेछ । यस्तो पहलले शहरलाई ध्वनि प्रदूषणमुक्त र नागरिकका लागि सुरक्षित बनाउने मात्र होइन, राष्ट्रिय गौरवको प्रतिनिधित्व पनि गर्नेछ ।

काठमाडौँ उपत्यकामा सुरु गरिएको यो अभियान सवारी नियन्त्रणको सामान्य कार्य होइन, यो हाम्रो जीवनशैली, सोच र शहरको शान्ति पुनःस्थापना गर्ने एक गहिरो मानवीय क्रान्ति हो । सडकमा अनुशासन ल्याउने प्रयाससँगै यो नागरिक चेतना, जिम्मेवारी र सभ्यताको पुनर्जागरणको यात्रा हो—जहाँ हरेक बाटोले शिष्टताको सन्देश दिइरहेको छ र हरेक यात्रुले संयमको अभ्यास गरिरहेको छ ।

वरिष्ठ प्रहरी उपरीक्षक नवराज अधिकारीको दृढ नेतृत्व र उहाँको टोलीको समर्पणले नेपाल प्रहरीप्रतिको जनविश्वास नयाँ उचाइमा पुर्‍याएको छ । उहाँहरूको संयमित, दृढ र व्यवहारिक नेतृत्वका कारण काठमाडौँका सडकहरू फेरि सुरक्षित र व्यवस्थित बन्दै गएका छन् । ट्राफिक प्रहरीको यो अनुकरणीय प्रयासले सवारी नियन्त्रणको छवि मात्र स्थापित गरेको छैन, राष्ट्रको आत्मविश्वास र शान्त समाजको आधारशिला पनि मजबुत पारेको छ ।

अब आवश्यकता छ—यस युगान्तकारी अभियानलाई निरन्तरता दिन, सम्पूर्ण देशभर विस्तार गर्न, र यसलाई “शान्त सडक, सशक्त राष्ट्र” भन्ने राष्ट्रिय अभियानको रूपमा रूपान्तरण गर्न । जब हरेक सहर, गाउँ र गल्लीमा यही चेतना फैलिन्छ, त्यही क्षण नेपालले अनुशासन, शालीनता र मानव मूल्यमा आधारित सभ्य राष्ट्रको नयाँ इतिहास रच्नेछ ।

अन्ततः काठमाडौँको सडक आज केही मौन छ । यो मौनता डर वा नियन्त्रणको परिणाम होइन, सहरमा फर्किएको शान्तिको संगीत हो, जसको सटीक निर्देशन एसएसपी नवराज अधिकारी र उनी मातहातका ट्राफिक प्रहरीहरूले गर्दै आएका छन् । हरेक सडक, गल्ली र चोकमा फैलिएको यो मौनता नागरिक जीवनको सहजता र सुरक्षाको प्रतीक बनेको छ ।

यो मौनता शहरको सासजस्तै मधुर र जीवनदायिनी छ । शहरी जीवनमा अनुशासन, मर्यादा र जिम्मेवारीको स्वर समेटिएको यो वातावरण आधुनिक, सभ्य र उत्तरदायी नेपालको प्रतिफल हो । जसले सडक मात्र होइन, सम्पूर्ण समाजमा शान्ति र स्थिरता कायम गरेको छ ।