बेलारुसका विपक्षी नेताका श्रीमान् जेलबाट रिहा, अमेरिकाको दवाव थेग्न नसकेर रिहा गरेको चर्चा

मेयरसाप डेस्क | एक दिन अगाडि

एजेन्सी । बेलारुसकी विपक्षी नेत्री स्वेतलाना तिखानोभस्कायाका पति १३ अन्य राजनीतिक बन्दीहरूसँगै बेलारुसको जेलबाट अप्रत्याशित रूपमा रिहा भएका छन्।

सर्गेई तिखानोभस्की - एक विपक्षी कार्यकर्ताललाई पाँच वर्षको जेल सजाय पछि लिथुआनियामा सारिएको छ र राजधानी भिल्नियसमा निर्वासनमा बस्दै आएकी उनकी श्रीमतीसँग पुनर्मिलन भएको छ।

स्वेतलाना तिखानोभस्कायाले २०२० पछिको पहिलो अँगालोको १० सेकेन्डको भिडियो पोस्ट गरेर आफ्नो पतिको रिहाइको घोषणा गरिन्। उनले भनिन् कि उनको हृदयमा भएको खुशी "वर्णन गर्न गाह्रो" थियो।

अमेरिकी विशेष दूत किथ केलॉगले शनिबार बेलारुसको राजधानी मिन्स्कको भ्रमण गरेपछि र देशका अधिनायकवादी नेता अलेक्ज्याण्डर लुकाशेन्कोसँग भेटघाट गरेपछि अचानक सर्गेई तिखानोभस्कीकाे रिहाइ भएको हो।

X मा एक विज्ञप्तिमा, लिथुआनियाली विदेशमन्त्रीले १४ राजनीतिक बन्दीहरूलाई रिहा गरिएको र लिथुआनियामा हेरचाह भइरहेको बताए।

तिखानोभ्स्कायाको कार्यालयका अनुसार रिहाइ हुनेमा पाँच जना बेलारूसी नागरिक थिए र केही जापानी, पोलिस र स्विडेनी नागरिक थिए। यद्यपि, तिखानोभ्सीको रिलिज अहिलेसम्मकै सबैभन्दा प्रमुख मानिएको छ।

एक समय सामाजिक सञ्जालमा बेलारुसमा ठूलो फलोअर्स भएका, सर्गेई अधिनायकवादी नेता लुकाशेन्कोलाई संकेत गर्दै मानिसहरूलाई "साङ्लो रोक्न" आह्वान गर्थे।

दमनकारी शासनबाट हुने जोखिमलाई बेवास्ता गर्दै, भिडियो ब्लगर र कार्यकर्ताले शहरका चोक र गाउँहरूमा मानिसहरूलाई भेट्न र उनीहरूको चिन्ता सुन्न - र प्रसारण गर्न देशको भ्रमण गर्थे।

२०२० को चुनावमा राष्ट्रपति पदका लागि लुकाशेन्कोलाई चुनौती दिन अभियान सुरु गर्दा उनलाई पक्राउ गरिएको थियो। सन् २०२१ मा लुकाशेन्को विरुद्धमा व्यापक विरोध प्रदर्शन गरेको लगायतका आरोपमा अदालतले उनलाई १८ वर्षको जेल सजाय सुनाएको थियो।

उनकी श्रीमती, तिखानोभस्काया - एक नयाँ राजनीतिक र पूर्ण रूपमा अज्ञात रहेको - सेर्गेईको ठाउँमा चुनाव लड्न अगाडि बढिन्। अनि जब लुकाशेन्कोले फेरि एक पटक ठूलो जितको घोषणा गरे, सेर्गेईका समर्थकहरू बेलारुसले अहिलेसम्म देखेको सबैभन्दा ठूलो विरोध प्रदर्शनमा सडकमा उत्रिए।

उनीहरूलाई निर्दयी रूपमा कुल्चियो र सर्गेई तिखानोभस्कायालाई नै निर्वासनमा जान बाध्य पारियो । २०२० को जनविरोध पछि जेल परेकी अर्की प्रख्यात विपक्षी नेत्री मारिया कोलेस्निकोभा अझै पनि जेलमा रहेको उनकी बहिनीले पुष्टि गरिन्।

शनिबार तिखानोभस्कायाले पोस्ट गरेको भिडियोमा तिखानोभस्की मुस्कुराइरहेका छन् तर उनले यति धेरै तौल घटाएका छन् कि उनलाई चिन्न गाह्रो छ।

पक्राउ पर्नुभन्दा अगाडि पनि राम्रो शरीर भएको, मोटो शरीर भएको, उनी अहिले पातला छन्। भिडियोमा, उनले लगाएको ज्याकेट खुकुलो झुण्डिएको छ र उनको कपाल खौरिएको छ।

तिखानोभस्कायाका वरिष्ठ सल्लाहकार फ्रानक भ्याकोर्काले यसलाई "ठूलो दिन" र एकदमै अप्रत्याशित कदमको रूपमा वर्णन गरे। "हामीले उनको रिहाइको अपेक्षा गरेका थिएनौं, हामी उनको रिहाइको लागि संघर्ष गरिरहेका थियौं - लडिरहेका थियौं - तर यो पूर्ण आश्चर्य थियो," उनले लिथुआनियाबाट भने।

जेलबाट निस्केका सर्गेईकाे उर्जा अहिले पनि उही भएको वरिष्ठ सल्लाहकार फ्रानक भ्याकोर्काले बताएका छन् । "मैले उही ऊर्जा, उही जोश महसुस गरें, यद्यपि उनी धेरै दुब्ला देखिन्थे," उनले थपे।

तिखानोभस्कायाले X मा "मेरो श्रीमान मुक्त हुनुहुन्छ" लेखेपछि अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प, केलॉग र "सबै युरोपेली सहयोगीहरू" लाई उनको श्रीमानलाई रिहा गर्न गरेको प्रयासको लागि धन्यवाद दिएकी छिन्।

"हामीले काम सकेका छैनौं -१,१५० राजनीतिक बन्दीहरू अझै जेलमा छन्," उनले थपिन्। "सबैलाई रिहा गर्नुपर्छ।" भ्याकोर्काले भने कि उनको टोलीलाई थाहा भएसम्म, तिखानोभस्कीको रिहाइको बदलामा बेलारुसलाई केही पनि प्रस्ताव गरिएको थिएन।

"मलाई लाग्छ कि उनी [लुकाशेन्को] अहिले एकदमै कमजोर अवस्थामा छन्," भ्याकोर्काले भने, "र उनी नयाँ अमेरिकी प्रशासनसँगको सम्बन्ध सुधार गर्न चाहन्छन्।"

कार्नेगी रसिया युरेसिया सेन्टरका आर्टियोम श्रेबम्यानले केलॉगसँगको भेट लुकाशेन्कोको लागि पर्याप्त पुरस्कार भएको सुझाव दिए। "यस्तो देखिन्छ कि अमेरिकाले केलगको भ्रमणको बदलामा तिखानोभ्स्कीलाई महत्वपूर्ण छुटको रूपमा रिहा गर्न आग्रह गरेको थियो र लुकाशेन्कोले सहमति जनाए," उनले भने।

बेलारूसी नेतालाई पश्चिमा राजनीतिज्ञहरूले धेरै वर्षदेखि एक्लो पारेका छन्। २०२० मा वा यस वर्ष उनको पुन: निर्वाचनलाई आधिकारिक रूपमा मान्यता दिइएको थिएन र बेलारूसलाई पश्चिमा प्रतिबन्धहरूमा राखिएको थियो।

बेलारुसले युक्रेनमा पूर्ण-स्तरीय आक्रमणमा रुसलाई सहयोग गरेपछि सम्बन्ध अझ गहिरो रूपमा चिसो भयो, जसले गर्दा सेनालाई आफ्नो क्षेत्र पार गर्न र आफ्नो भूमिबाट क्षेप्यास्त्र प्रहार गर्न अनुमति मिल्यो।

"यो लुकाशेन्कोको लागि एउटा महत्वपूर्ण कूटनीतिक सफलता हो। यसले उनलाई एक्लोपनबाट बाहिर निकाल्न मद्दत गर्छ," श्री श्रीबमानले भने, "मलाई लाग्छ लुकाशेन्कोलाई अमेरिकाको यस्तो उच्चस्तरीय राजदूतसँग युद्ध र शान्तिका मुद्दाहरूमा छलफल गर्ने अवसर मन पर्नेछ। त्यसैले कुनै न कुनै रूपमा, यो दुवैको जित हो।"

ट्रम्प प्रशासनले केही प्रतिबन्धहरू हटाउने सम्भावनालाई झुकाएको छ कि छैन भन्ने कुरा स्पष्ट छैन, यद्यपि लुकाशेन्को निश्चित रूपमा त्यसको लागि प्रयासरत छन्।

तर यो रिहाइको अर्थ बेलारुसमा राजनीतिक दमनको अन्त्य होइन। लुकाशेन्कोको शासनको विरोध बाहेक अरू केही नगरेको कारण सयौं मानिसहरू अझै पनि जेलमा छन्।
हालैका महिनाहरूमा अन्य कैदीहरूलाई माफी दिइएको छ र रिहा गरिएको छ, तर दमन रोकिएको छैन।

तिखानोभस्कीको हकमा, लुकाशेन्कोले एक प्रमुख कैदीलाई रिहा गरेर भूराजनीतिक रूपमा धेरै फाइदा हुने अनुमान लगाएको देखिन्छ, जुन उनले छोडेर जोखिम लिने भन्दा बढी थियो। लिथुआनियामा निर्वासनमा बस्न बाध्य पारिएको तिखानोभस्की र उनको बलियो व्यक्तित्वले अब लोकतान्त्रिक विपक्षमा कस्तो भूमिका खेल्नेछ भन्ने कुरा स्पष्ट छैन, जहाँ उनकी श्रीमती पनि अब अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा मान्यता प्राप्त नेता हुन्।

शनिबार रिहा गरिएका अन्य बेलारूसीहरूमा ६० वर्षीया नतालिया डुलिना पनि थिइन्, जो मिन्स्क भाषाई विश्वविद्यालयमा इटालियन भाषाकी प्राध्यापक थिइन् र २०२२ देखि राजनीतिक आरोपमा जेलमा थिइन्।

"आज बिहान, उनीहरूले हामीलाई अर्को बसमा हाले - हामी सबैलाई कालो बालाक्लाभा लगाइदिए, त्यसमा कुनै प्वाल थिएन, र हामीलाई थाहा थिएन कि उनीहरूले हामीलाई कहाँ लैजाँदैछन्। यो साँच्चै अप्रिय थियो," नतालियाले भनिन्।

लिथुआनियासँगको सिमानामा मात्र उनलाई रिहा हुँदैछ भन्ने कुरा पक्का थाहा थियो। "यो पूर्ण रूपमा आश्चर्यजनक थियो। यो अझै पनि बुझ्न सकिएको छैन," उनले भनिन्।

२०२० मा व्यापक विपक्षी विरोध प्रदर्शनमाथि गरिएको क्रूर दमनपछि लाखौं बेलारूसीहरूले आफ्नो देश छोडेको अनुमान गरिएको छ।

मानव अधिकार समूह भियास्नाका अनुसार विगत पाँच वर्षमा राजनीतिक कारणले गर्दा देशमा दशौं हजार मानिसहरूलाई पक्राउ गरिएको छ।